«ԵՐԱԶՈՒՄ ԵՄ ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆ ՆԵՐԳԱՂԹԻ ՄԱՍԻՆ ԵՎ ՀԱՎԱՏՈՒՄ, ՈՐ ԱՅԴ ՕՐԸ ԳԱԼՈՒ Է»

…և ոչ միայն մշակույթի մասին
«Իրատես de facto»-ի հյուրն է Լոս Անջելեսի հայկական «Լարք» երաժշտական ընկերակցության «Լարք» երաժշտանոցի փոխտնօրեն, ասմունքող, հանդիսավար ԹԱԳՈՒՀԻ ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆԸ
«ԱՄԵՐԻԿԱՑԻ ՂԵԿԱՎԱՐՆԵՐԸ ՊԱՏՐԱՍՏ ԵՆ ԼՈՒՐՋ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐ ԱՆԵԼՈՒ` ՀԱՆՈՒՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՈՐԱԿԻ ԲԱՐՁՐԱՑՄԱՆ»
-Տիկին Թագուհի, ԱՄՆ-ի նախագահ Բարաք Օբաման վերջերս իր հրապարակային մի ելույթում ասել է. «Փողը չի լուծի մեր կրթական խնդիրները. մենք բարեփոխումների կարիք ունենք: Մենք պետք է համոզված լինենք, որ յուրաքանչյուր դասարան մեծ սպասումների և բարձր արդյունավետության վայր է»: Ապա դիմելով 50 նահանգներին` ավելացրել է. «Եթե դուք մեզ ցույց տաք ուսուցիչների որակավորման և ուսանողների ձեռքբերումների բարձրացման ամենանորարարական պլանը, մենք ձեզ ցույց կտանք փողերը»: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Ձեր երկրի նախագահի այս խոսքերը, որո՞նք են նրանց սպասումներն ու ակնկալիքներն այդ երկրի ուսուցչից և աշակերտից:
-Հայտնի է, որ Ամերիկայում կրթության մակարդակը բավականին ցածր է: ՈՒստի երկրի ղեկավարն ակնկալում է որակի բարձրացում թե՛ ուսուցչի, թե՛ աշակերտի դեպքում, այդ որակի համապատասխանեցում միջազգային չափանիշներին: Չեխովն ասում է. «Մեզ պետք են խելացի մարդիկ, կրթված մարդիկ: Հասարակության լուրջ հոսանքներն այնտեղ են, որտեղ կրթված մարդիկ են»: Իմ կարծիքով` հիմա կրթության նկատմամբ մոտեցումները շատ ավելի լուրջ են: Ես կարծում եմ, որ աշակերտի, ուսանողի համար պետք է ստեղծել այնպիսի հնարավորություններ, որ նա կարողանա շատ բան սովորել: Ցանկացած անձնավորություն, որ սեր ունի ուսման նկատմամբ, անկախ տարիքից, ֆինանսական հնարավորություններից, կարողանում է գիտելիք ստանալ: Ես քսան տարի է, ինչ ապրում եմ Ամերիկայում, և շատ մեծ դրական տարբերություն եմ տեսնում կրթական գործընթացի մեջ այս ժամանակահատվածում: Առաջ մտածելակերպն ուրիշ էր, մտածում էին, որ հասարակության բոլոր անդամները չէ, որ պետք է լինեն կրթված, որ հասարակությանն անհրաժեշտ են նաև փողոց մաքրողներ, բեռնակիրներ: Հիմա այլ է մոտեցումը, կրթությունը կարևորվում է: Այս հարցում ազդեցություն ունեն նաև Ամերիկա ներգաղթած և իրենց մշակույթը, կրթության նկատմամբ սերն այստեղ բերած օտարերկրացիները: ՈՒ հիմա ամերիկացի ղեկավարները պատրաստ են լուրջ ներդրումներ անելու` հանուն կրթության որակի բարձրացման:
-Այսինքն` Ամերիկային սպառնում է փողոց մաքրողների կամ բեռնակիրների սղության վտա՞նգը:
-Միշտ էլ կգտնվեն մարդիկ, որ չեն գնահատի ուսման կարևորությունը: Կան ընտանիքներ, որտեղ ծնողները բավարար չափով չեն վերահսկում երեխայի զարգացմանը, հոգ չեն տանում, որ նա ստանա կանոնավոր կրթություն, հասնի որոշակի բարձունքների: Սա ցավալի է, բայց փաստ: Ճիշտ է, դպրոցը երեխայից պահանջում է սովորել, բայց չի պարտադրում, ինչպես դա արվում էր սովետական դպրոցում: Այս պարագայում շատ մեծ է ընտանիքի դերը: Ծնողն իր աշխատանքը պետք է զուգակցի ուսուցչի աշխատանքի հետ: Հակառակ դեպքում երեխային կարող է «կորցնել»: Եվ սա որոշ դեպքերում անխուսափելի է: Այնպես որ, սևագործ աշխատողներ միշտ էլ կգտնվեն Ամերիկայում:
-Ինչո՞վ է տարբերվում «Լարք» երաժշտանոցն ամերիկյան այլ երաժշտական կրթական հաստատություններից:
-Երաժշտանոցի հիմնադիրը Վաչե Բարսումյանն է, մասնագիտությամբ խմբավար է, բարձրակարգ երաժիշտ: Նա նաև հիմնադրել է Բեյրութի «Բարսեղ Կանաչյան» երաժշտանոցը: 1989-ին Լոս Անջելեսում իր շուրջն է հավաքել հայ երաժիշտների ու երաժշտասերների մի խումբ և ստեղծել «Լարք» երաժշտական ընկերակցությունը` հետապնդելով հայկական մշակույթը պահպանելու և զարգացնելու նպատակը: 1996-ին բացվել է «Լարք» երաժշտանոցը: Մենք չենք սիրում համեմատվել կամ ընդգծել մեր տարբերությունները ամերիկյան այլ երաժշտանոցներից: Բայց ասեմ, որ տարբերվում ենք նախ մեր մակարդակով, քանի որ աշխատում ենք Երևանի Չայկովսկու անվան երաժշտական դպրոցի մեթոդներով: Բավականին սերտ կապեր ունենք թե՛ Չայկովսկու դպրոցի, թե՛ Կոմիտասի անվան կոնսերվատորիայի հետ: Շփվում ենք մեր մեծանուն երաժիշտների արվեստի հետ. Էդվարդ Միրզոյան, Ալեքսանդր Հարությունյան, Օհան Դուրյան, Ռոբերտ Ամիրխանյան, Տիգրան Մանսուրյան: Վերջինս հաճախ է հյուրընկալվում մեզ մոտ: Երբ մաեստրոյի հոբելյանի առթիվ Գլենդելի քաղաքապետը Մանսուրյանին հանձնեց քաղաքի բանալին, նա ասաց, որ իր համար քաղաքի բանալին սկսվում և վերջանում է «Լարքով»: Մենք երեք ուղղությամբ ենք աշխատում. ունենք կրթական համակարգ` ի դեմս «Լարք» երաժշտանոցի, ունենք մշակույթի պրոպագանդման, համերգների կազմակերպման ոլորտը և գրահրատարակչական գործունեությունը, որն իրականացնում է «Դրազարկ» հրատարակչությունը:
-Շատ հաճախ Հայաստանից աշխարհասփյուռ հայ գաղթօջախներ համերգների են մեկնում կասկածելի որակի տեր երաժիշտներ: Ինչպե՞ս եք դիմակայում այդ փորձությանը և հղկում ձեր սաների ճաշակը:
-Մենք պատահական բաներ չենք կարող ներկայացնել: Մեր առաքելությունն է ներկայացնել իսկական հայ արվեստը: Հիմնականում լինում է դասական երաժշտություն: Մեծ տեղ ենք տալիս երիտասարդ հայ մասնագետներին` Վաչե Շարաֆյանին, Արթուր Ավանեսովին, ուրիշների, որոնցով հիացած ենք: Բացի նշածս աշխատանքային երեք ուղղություններից, ունենք նաև «Դիլիջան» համերգաշարը, որի շրջանակներում տարեկան վեց համերգ ենք կազմակերպում: Սա հինգ տարվա պատմություն ունեցող ծրագիր է` միջազգային ճանաչում ունեցող ջութակահար Մովսես Պողոսյանի ղեկավարությամբ: Այս համերգների հանդիսատեսը միայն հայերը չեն, և ծրագրում էլ ընդգրկվում են ոչ միայն հայ, այլև օտարազգի երաժիշտների ստեղծագործությունները:
«ՀԱՅԱՍՏԱՆ-ՍՓՅՈՒՌՔ ԿԱՄՈՒՐՋՆ ԱՎԵԼԻ ՈՒ ԱՎԵԼԻ ԱՄՈՒՐ Է ԴԱՌՆՈՒՄ»
-Ի՞նչ ձեռքբերումներ ունեցաք անձամբ Դուք Հայաստան-Սփյուռք համաժողովի արդյունքում:
-Համաժողովը իրագործվածի գնահատականը տալու, կատարվելիք աշխատանքները կշռելու և նոր առաջադրանքներ մշակելու հանգրվան էր: Մասնակցելով համաժողովի աշխատանքներին` անվերջ մտաբերում էի Վիլյամ Սարոյանի խոսքը. «Կուզեի տեսնել մի ուժ, որ կարողանար բնաջնջել ցեղն այս: Տեսեք կարո՞ղ եք արդյոք…»: Համաժողովին հավաքվել էին հայեր` աշխարհի տարբեր անկյուններից: «Զարմանալի հայեր», ինչպես կասեր Գևորգ Էմինը, որոնք եկել էին իրենց հոգու հնչյունը հավելելու մեր ազգի ոգեղեն դիմանկարին: Ես զգում եմ, որ Հայաստան-Սփյուռք կամուրջն ավելի ու ավելի է ամրանում: Մենք ունենք մեր գաղափարները տեղ հասցնելու հնարավորություն: Ես հիշում էի Վահրամ Փափազյանի խոսքը. «Երբ դու լույս աշխարհ եկար, ժողովուրդը քեզ մատուցեց դարերի տքնությամբ ստեղծած իր ողջ հոգեպահուստը: Եվ եթե դու արժանի զավակն ես քո ժողովրդի, հպարտ, գնահատող, սիրող և երախտապարտ, քո մեջ անպայման կավելանա այդ ամենին քո հնչյունը հավելելու ցանկությունը»: Ես սիրահարն եմ մեր հողի, մեր ժողովրդի և ձգտում եմ իմ հնչյունը հավելել: Սփյուռք-Հայաստան համաժողովը մեզ տվեց այդ հնարավորությունը: Հայրենիքը յուրաքանչյուր սփյուռքահայի բջիջներում է: Գուցե Հայաստանում ապրող հայը, բախվելով մի շարք դժվարությունների, որոշ հիասթափություններ է ապրում, բայց մեզ` դրսում ապրողներիս, կարոտն ուղղակի խեղդում է, և ես անձամբ Համո Սահյանի խոսքի կրողն եմ. «Ախր ես ինչպե՞ս ապրեմ առանց ինձ»: Ես երազում եմ զանգվածային ներգաղթի մասին և հավատում, որ այդ օրը գալու է: Այնքա՜ն հեշտ կարելի է մեր հայրենիքը դրախտ դարձնել: Մենք ստեղծագործ ժողովուրդ ենք: Չնայած պատմությունը մեզ վատ աչքով է նայել, բայց մենք միշտ արհավիրքների դեմ մաքառել ենք, պայքարել ենք և փյունիկի պես վեր ենք խոյացել: Այս հավատով էլ մտածում եմ, որ մեր ժողովրդի ապագան լուսավոր է լինելու: Երբեք չեմ ընդունում այն երևույթը, որ սփյուռքից եկածները հայրենիքում նկատած որևէ թերություն փորձում են քննադատել, դատապարտել: Թող լինի կառուցողական քննադատություն, որպեսզի շտկվեն թերությունները, բայց ես դեմ եմ, երբ քննադատում են ուղղակի քննադատելու համար:
«ԵԹԵ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԸ 1915-Ի ԵՂԵՌՆԻՑ ՀԵՏՈ ԿԱ, ՈՒՐԵՄՆ ԱՅՍՈՒՀԵՏ ԱՆԽՈՒՍԱՓԵԼԻՈՐԵՆ ՊԵՏՔ Է ԼԻՆԻ»
-Ի՞նչ է նշանակում ամերիկահայի համար իր հայրենիքի նախագահի, բարձրաստիճան պաշտոնյաների այցելությունը Հայոց եղեռնի զոհերին նվիրված Մոնթեբելոյի հուշարձանին կամ Վիլսոնի գերեզմանին:
-Դա պարզապես մեկ անգամ ևս հաստատում է այն ճշմարտությունը, որ մեր մեջ խոր է հարգանքը մեր անմեղ զոհերի հիշատակի և մեր դատը պաշտպանած քաղաքական գործիչների հանդեպ: Դա խրախուսող քայլ է: Եթե հայ ժողովուրդը 1915-ի եղեռնից հետո կա, ուրեմն այսուհետ անխուսափելիորեն պետք է լինի: Կարող են Տաթևի վանք այրել, Անի կործանել, Կոմիտասին խելագարեցնել, Տիգրան Չուխաջյանին սեփականել, բայց երբեք չեն կարող ասպատակել մեր ժողովրդի հանճարը: Մենք ծնել ու շարունակելու ենք ծնել հանճարներ:
-Ինչպե՞ս է արձագանքում ամերիկահայ համայնքը հայրենիքի ուրախ և տխուր իրադարձություններին:
-Կան որոշ մարդիկ, որոնք անտարբեր են հայրենիքում կատարվող իրադարձությունների նկատմամբ: Բայց դրանք առանձին բացառություններ են: Մեծամասնությունը հայրենիքի կարոտով է ապրում, ուրախանում նրա ուրախությամբ, տխրում նրա տխրությամբ: Թեկուզ ապրում եմ Ամերիկայում, բայց երկու լավ հայ զավակ եմ մեծացրել: Եվ Ամերիկայում ապրելս հեշտանում է նրանով, որ աշխատում եմ հայ մշակույթի, հայ ոգու միջավայրում:
-Ինչպե՞ս է լուծվում հայապահպանության խնդիրը, ի՞նչ միջոցներով եք պայքարում հայ սերնդի ուծացման երևույթի դեմ:
-Պայքարի մի ձևը հենց «Լարքն» է, որը ես կոչում եմ լույս առկայծող հրաշք: Մեր մանկավարժական կոլեկտիվը պատրաստ է ամեն կարգի անձնազոհության` հայ ազգային երաժշտությունը պահպանելու, առհասարակ երեխաների հայապահպանության գործին նպաստելու համար: Մենք ոչ միայն հայ երաժշտություն ենք ուսուցանում, այլև հայոց լեզու: Տարին մեկ անգամ կազմակերպվող մեր համերգներին հնչում է նաև հայերեն խոսքը, պոեզիան` տարբեր խորագրերի ներքո: Ներկայացվում են նաև հայկական պարը, խոհանոցը: Մենք նաև հորդորում ենք մեր սաների ծնողներին` գոնե տարին մեկ անգամ իրենց զավակներին բերել Հայաստան: Համագործակցելով Հայ բարեգործական ընդհանուր միության հետ` բեմադրել ենք Տիգրան Չուխաջյանի երեք օպերետը` «Զվարթ», «Լեբլեբիջի Հորհոր աղա», «Զեմիրե»: Հայ լինելը ճակատագիր է, իսկ հայ մնալը` խիզախ ու հարատև պայքար: Յուրաքանչյուր հայ, ըստ իս, պիտի մեծ ոգևորությամբ ապրի իր հայ լինելու հանգամանքը և կապված լինի հայրենիքի հետ: Շենքն իր հիմքով է ամուր, ծառն` իր արմատով, իսկ ազգը` իր անցյալով: Ոչինչ չարժեն անցյալ չունեցող ժողովուրդները: Մենք պիտի փորձենք նախ չմոռանալ մեր անցյալը, ապա ճիշտ ապրել ներկան, որ կարողանանք գնալ դեպի ապագա: Հիշենք դարձյալ Վահրամ Փափազյանին, որը կոչ էր անում անձնական փառքը տարածել ազգի փառքի վրա և ժողովրդից ստացած ավանդը տասնապատկել ու վերադարձնել նրան: Յուրաքանչյուրս անելիք ունի այս երկնքի տակ: Ես ուզում եմ, որ ճիշտ ապրենք մեր բաբախուն այսօրը և դողանք յուրաքանչյուր հայ երեխայի վրա, որ չծառանա մեր դեմ ուծացման խնդիրը: Ձուլումն օտարներին միգուցե և անխուսափելի է, խառնամուսնություններն անխուսափելի են, բայց յուրաքանչյուրս պետք է մեր ձեռքից եկածն անի` մեր երեխաներին հայ պահելու համար: Կցանկանայի խոսել նաև «Լարքի» ամառային ճամբարի մասին, որն իմ անունով կոչել են «Թագուհի»: Մենք այդ ճամբարում ամեն ուրբաթ համերգ ենք կազմակերպում և փորձում ուղղակի փոխանցել հայկական շունչը: ՈՒնենք անգամ չինացի, հնդիկ ուսանողներ, որոնք հայերեն բանաստեղծություններ են սովորում ու արտասանում բեմից: Այս և այլ միջոցներով ենք փորձում պահպանել մեր ինքնությունը:
Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ